«Конгресс поляков в России» был создан на I съезде организации в 1992 г. по инициативе десяти местных организаций. II съезд КПвР состоялся в 1997 г. На III съезде (2003 г.) было принято решение о создании Федеральной польской национально-культурной автономии «Конгресс поляков в России» (далее ФПНКА «Конгресс поляков в России»), в состав которой вошли Московская национально-культурная автономия поляков «Дом польский», Иркутская областная общественная организация «Польская культурная автономия «Огниво», Красноярская региональная национально-культурная автономия «Дом польский», а также представители региональных общественных организаций поляков городов Абакан, Барнаул, Бийск, Владикавказ, Волгоград, Владивосток, Екатеринбург, Казань, Ярославль, Калининград, Краснодар, Минеральные Воды, Нальчик, Новосибирск, Оренбург, Пермь, Пенза, Ростов на Дону, Петербург, Самара, Смоленск, Саратов, Томск, Тольятти, Тюмень, Уфа, Улан-Удэ, Усолье Сибирское и станицы Анапская. На данный момент в состав КПвР входит 48 организаций.

На протяжении 17 лет с момента создания «Конгресса поляков в России» и по настоящее время председателем ФПНКА «Конгресса поляков в России» является Романова Галина Брониславовна. В соответствии с новой редакцией статьи 7 Федерального закона «О национально-культурной автономии» от 17.06.1996 г. №74 - ФЗ и приказом от 13 июля 2006 г. №72 «О Консультативном совете по делам национально-культурных автономий при Министерстве регионального развития Российской Федерации», председатель ФПНКА «Конгресс поляков России» Г.Б.Романова является членом Консультативного совета по делам национально-культурных автономий при Министерстве регионального развития Российской Федерации, а также Консультационных советов при Государственной Думе и Совете Федерации.

Наиболее активными в ФПНКА «Конгресс поляков в России» являются абаканская, екатеринбургская, иркутская, красноярская, московская, оренбургская, пермская, петербургская, саратовская, смоленская, томская, тюменская и улан-удинская организации.

В соответствии с Уставом, целями ФПНКА «Конгресс поляков в России» являются сохранение и развитие общности поляков в России путем защиты их национально-культурных интересов, сохранения своей самобытности, родного языка, национальной культуры и образования на родном языке.

Реализуя свои уставные цели, ФПНКА «Конгресс поляков в России»обращается в своей деятельности к истории и традициям поляков в России, уделяя основное внимание просветительским и культурно-образовательным вопросам. Эти вопросы в аспекте организации и конкретных проблем работы образовательных центров рассматриваются на ежегодных конференциях председателей организаций - членов Совета Конгресса. С 1995 г. ФПНКА «Конгресс поляков в России»ежегодно проводит методические курсы для учителей польского языка с привлечением специалистов МГУ, а также ведущих польских вузов. За 17 лет деятельности КПвР организовал в Москве, Иркутске, Краснодаре, Оренбурге и Абакане ряд научно-просветительских конференций с участием научных и учебных заведений Российской Федерации и Польши, в том числе международную научно-практическую конференцию «Удовлетворение образовательных запросов поляков в России» (1994 г.), конференции «Актуальные проблемы и перспективы полонийного движения в России» (Москва, 2000 г.), «История и современность поляков на Кавказе» (Краснодар, 2004 г.), «Польская армия генерала Владислава Андерса на земле Оренбуржья» (Оренбург, 2007 г.), «70-ая годовщина начала Второй мировой войны:история и ее интерпретации» (Москва, 2009 г.).

В региональных организациях ФПНКА «Конгресс поляков в России»действуют воскресные школы, курсы и факультативы польского языка для детей и взрослых. В Москве и Абакане работают методические центры регионального значения, занимающиеся разработкой дидактических материалов и повышением квалификации учителей польского языка.

В организациях ФПНКА «Конгресс поляков в России» широко отмечаются важнейшие историко-культурные даты Польши и России. Так, отмечаемое в 1998 г. ЮНЕСКО 200-летие со дня рождения Адама Мицкевича широко отмечалось организациями ФПНКА «Конгресс поляков в России» с приглашением представителей других национальных организаций в Москве, Петербурге, Самаре, Саратове, Екатеринбурге, Тюмени, Оренбурге, Иркутске, Томске, Абакане и в других городах. В юбилейный год Фридерика Шопена и Александра Пушкина польские организации проводили концерты, вечера и выставки.

В 1992 г. был создан документальный фильм «Память и боль Катыни», в 2005 г. документальный фильм-эссе о Папе Римском Иоанне Павле II - выдающемся пастыре, богослове, философе, поэте и драматурге - «Не бойся! Я молюсь за тебя!» (режиссер - Тамара Эльжбета Якжина).

За последние пять лет в Тюмени, Абакане и Бузулуке были созданы постоянно действующие польские музейные экспозиции при местных краеведческих музеях.

Московская национально-культурная автономия поляков «Дом польский» в 2001, 2003 и 2005 гг. организовывала в центральных московских выставочных залах выставки польских художников России под названием «Польская палитра в России».

ФПНКА «Конгресс поляков в России» уделяет большое внимание изучению и популяризации польского историко-культурного наследия в России, поиску и введению в научный оборот архивной документации, а также библиотечных собраний польских общественных организаций XIX - XX вв. Организациями Томска, Москвы, С.-Петербурга, Оренбурга, Уфы, Улан - Удэ, Самары, Перми были изданы сборники статей и документов по истории поляков в России, в том числе подготовленная ФПНКА «Конгресс поляков в России»совместно с московским «Домом польским» русскоязычная редакция монографического сборника «Сибирь в истории и культуре польского народа».

Практически все региональные организации имеют свои малотиражные издания на русском и польском языке, а в Абакане издается журнал - орган ФПНКА «Конгресс поляков в России» в Сибири под названием «Rodacy». Во всех организациях ФПНКА «Конгресс поляков в России» действуют фольклорные коллективы, в том числе детские. В Москве был создан, официально зарегистрирован и работает «Польский театр в Москве» (реж.Е.Лавренчук), уже принимавший участие в международных театральных фестивалях. Театр осуществляет постановки с участием профессиональных артистов и артистов-любителей на польском языке.

На протяжении всех лет своей деятельности Конгресс выступает за восстановление исторической правды и реабилитацию репрессированных поляков и их потомков и уделяет большое внимание увековечению мест памяти.

Руководство ФПНКА «Конгресс поляков в России» и его региональных организаций активно взаимодействуют с государственными органами на центральном и региональном уровне, с профильными комитетами и комиссиями Совета Федерации, Государственной Думы, соответствующими органами областного и городского уровней, придавая большое внимание вопросам формирования государственной национальной политики. Председатели региональных организаций входят в состав консультационных советов по национальной политике при главах субъектов Федерации.

ФПНКА «Конгресс поляков в России» сотрудничает с общественными организациями Польши, в том числе с негосударственной организацией «Вспульнота Польска» («Польская община»), которая оказывает помощь полякам России в сфере образования, с «Фондом помощи полякам на Востоке», Союзом харцеров (скаутов), совместно с которым организовывал в последние годы летние лагеря отдыха для детей и подростков в Москве, Улан-Удэ, Оренбурге, Томске и Абакане.

Конгресс поляков в России входит во Всемирный и Европейский союза польских объединений, его представители принимали участие во всех Всемирных съездах поляков после 1998 г.

На IV съезде ФПНКА (1 декабря 2007 г.) в состав «Конгресса поляков в России» в России были приняты четыре новые региональные организации - курская, петрозаводская, омская и пятигорская. Конгресс рассмотрел вопросы, связанные с активизацией работы с молодежью, созданием единой учебно-методической программы для воскресных школ, курсов и факультативов на местах, а также наметил план научных работ и конференций по истории поляков в России на ближайшие пять лет. Был рассмотрен вопрос об усилении работы по взаимодействию с другими национально-культурными объединениями России. Участники съезда также рассмотрели вопросы, связанные с ролью польских организаций России в деле содействия развитию российско-польских отношений.

Zanim nazwa „Federalna Polska Autonomia Narodowo-Kulturalna” weszła do powszechnego użytku członkowie Polonii rosyjskiej musieli włożyć wiele wysiłku i pracy, aby słowa te znalazły swoje umocowanie prawne i odzwierciedlenie w rzeczywistości. Wraz z upadkiem ZSRR rozpoczął się kilkuetapowy proces formalizowania „Polskiej Autonomii Narodowo-Kulturalnej”.

W 1992 na I zjeździe organizacji polonijnych z inicjatywy dziesięciu tychże lokalnych organizacji został powołany „Kongres Polaków w Rosji”. 5 lat później doszło do II zjazdu, by w końcu na otwarcie XXI wieku (III zjazd miał miejsce w 2003r.) podjąć doniosłą w swoich skutkach decyzję o stworzeniu Polskiej Federalnej Autonomii Narodowo-Kulturalnej „Kongres Polaków w Rosji”, w skład której weszły Autonomia Narodowo-Kulturalna Polaków w Moskwie „Dom Polski", Irkucka Obwodowa Organizacja Społeczna „Polska Autonomia Kulturalna  „Ogniwo”, Krasnojarska Regionalna Autonomia Narodowo-Kulturalna „Dom Polski” oraz przedstawiciele regionalnych organizacji społecznych Polaków Abakanu, Barnauła, Bijska, Władykaukazu, Wołgogradu, Władywostoku, Jekaterynburga, Kazania, Jarosławia, Kaliningradu, Krasnodaru, Mineralnych Wód, Nalczyka, Nowosybirska, Orenburga, Permu, Penzy, Rostowa nad Donem, Petersburga, Samary, Smoleńska, Saratowa, Tomska, Togliatti, Tiumienia, Ufy, Ułan-Ude, Usola Syberyjskiego i stanicy Anapskaja.

Od tamtego momentu do „Kongresu Polaków w Rosji” przyłączały się kolejne organizacje, osiągnąwszy obecnie liczbę 48.

Od początku aż do dnia dzisiejszego Prezesem „Kongresu Polaków w Rosji” pozostaje p. Halina Subotowicz-Romanowa. To zresztą nie jedyny obowiązek pani Prezes. Zgodnie z nową redakcją Ustawy Federalnej „O autonomii narodowościowo-kulturalnej” oraz Decyzją „O Radzie konsultacyjnej ds. Autonomii Narodowościowo-Kulturalnych przy Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Federacji Rosyjskiej” p. Halina Subotowicz-Romanow jest również członkiem Rady Konsultacyjnej ds. Autonomii Narodowościowo-Kulturalnych przy Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Federacji Rosyjskiej oraz Rad Konsultacyjnych przy Dumie Państwowej i Radzie Federacji.

Do najaktywniejszych członków „Kongresu Polaków” należą organizacje polonijne z Abakanu, Jekaterynburga, Irkucka, Krasnojarska, Moskwy, Orenburga, Permu, Petersburga, Saratowa, Smoleńska, Tomska, Tiumenia i Ułan Ude.

Podstawowy cel „Kongresu” to przetrwanie i rozwój rosyjskiej społeczności Polaków w Rosji poprzez ochronę ich interesów narodowych i kulturalnych, zachowanie tożsamości, języka ojczystego, kultury narodowej i edukacji w języku ojczystym.

By móc realizować ustalone przez regulamin cele, „Kongres Polaków w Rosji” w ogromnej mierze skupia się na historii i tradycji Polaków w Rosji, główną uwagę poświęcając kwestiom oświaty, kultury i edukacji. Wymienione obszary zainteresowań polonii oraz konkretne problemy działalności placówek edukacyjnych rozpatrywane i dyskutowane są na corocznych konferencjach, w których udział biorą prezesi organizacji członkowskich „Kongresu”. Przy tej okazji należy wspomnieć, iż od 1995 roku „Kongres Polaków Rosji” organizuje coroczne kursy metodyczne dla nauczycieli języka polskiego, angażując specjalistów z Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego i czołowych polskich uczelni.

W ciągu 17 lat działalności „Kongresu” udało mu się zorganizować cały szereg konferencji naukowo-oświatowych, w które zaangażowały się instytucje naukowe i edukacyjne Federacji Rosyjskiej oraz Rzeczypospolitej Polskiej. Na miejsce spotkań ustalono nie tylko Moskwę, ale również Irkuck, Krasnodar, Orenburg czy Abakan. Były to między innymi Międzynarodowa konferencja naukowo-praktyczna  pt. „Zaspokojenie potrzeb edukacyjnych Polaków w Rosji” (1994 r.), konferencja „Aktualne problemy i perspektywy ruchu polonijnego w Rosji” (Moskwa, 2000 r.), „Historia i współczesność Polaków na Kaukazie” (Krasnodar, 2004 r.), „Polska armia generała Władysława Andersa na ziemi orenburskiej” (Orenburg, 2007 r.), „70. rocznica rozpoczęcia Drugiej wojny światowej: historia i jej interpretacje” (Moskwa, 2009 r.) i inne.

Intensywne życie polonijne toczy się na szczeblu lokalnym. W regionalnych organizacjach „Kongresu” działają szkoły niedzielne, odbywają się kursy lub zajęcia fakultatywne z języka polskiego dla dzieci i dorosłych. W Moskwie i Abakanie funkcjonują centra metodyczne o znaczeniu regionalnym, których zadaniem jest opracowywanie materiałów dydaktycznych przy jednoczesnym podnoszeniu kwalifikacji nauczycieli języka polskiego.
Historia Polski i Rosji stanowi jeden z fundamentów funkcjonowania „Kongresu”. Jego członkowskie organizacje regularnie uświetniają najważniejsze daty w historii obydwu krajów. W 1998 roku zorganizowano na przykład obchody 200-lecia urodzin Adama Mickiewicza w Moskwie, Petersburgu, Samarze, Saratowie, Jekaterynburgu, Tiumenie, Orenburgu, Irkucku, Tomsku, Abakanie i innych miastach. Udział w uroczystościach wzięli nie tylko członkowie polonii, ale także przedstawiciele innych organizacji narodowościowych. Rok jubileuszowy Fryderyka Chopina i Aleksandra Puszkina uczczono wieloma koncertami, wieczorami i wystawami

W 1992 roku nakręcony został film dokumentalny zatytułowany „Pamięć i ból Katynia”, a w 2005 roku dokumentalny film-esej „Nie lękaj się! Modlę się o Ciebie!” poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II — wybitnemu przywódcy religijnemu, teologowi, filozofowi, poecie, dramaturgowi (reżyser — Tamara Elżbieta Jakżyna).

W ciągu ostatnich pięciu lat w lokalnych muzeach krajoznawczych Tiumenia, Abakanu i Buzułuka utworzono stałe polonijne ekspozycje.
W centralnych halach wystawowych Moskwy tamtejsza Autonomia Narodowościowo-Kulturalna Polaków „Dom Polski” w roku 2001, 2003 i 2005 zdołała zorganizować wystawy polskich malarzy z Rosji pod tytułem „Polska paleta Rosji”.

„Kongres Polaków” ogromny nacisk kładzie na badania i popularyzację polskiego dziedzictwa historyczno-kulturowego Rosji, wspierając poszukiwania i wprowadzenie do obrotu naukowego dokumentów archiwalnych i zbiorów bibliotecznych polskich organizacji XIX i XX wieku. Dzięki staraniom organizacji z Tomska, Moskwy, Petersburga, Orenburga, Ufy, Ułan-Ude, Samary, Permu, Irkucka, Krasnodara wydano zbiory artykułów i dokumentów poświęconych historii Polaków w Rosji. Należy do nich chociażby monograficzny zbiór w języku rosyjskim „Syberia w historii i kulturze narodu polskiego”, przygotowany przez FPANK „Kongres Polaków w Rosji” wspólnie z moskiewskim „Domem Polskim”

Zdecydowana większość organizacji posiada swoje niskonakładowe wydawnictwa w języku polskim i rosyjskim. Oficjalny organ FPANK „Kongres Polaków w Rosji” to wydawane w Abakanie czasopismo „Rodacy”. We wszystkich organizacjach „Kongresu” działają zespoły folklorystyczne, w tym dziecięce. W Moskwie stworzono i oficjalnie zarejestrowano „Polski Teatr w Moskwie” (reżyser E. Ławreńczuk), który stale uczestniczy w kilku międzynarodowych festiwalach teatralnych. Teatr wystawia spektakle w języku polskim z udziałem zawodowych aktorów i amatorów.
Przez wszystkie lata swojej działalności „Kongres” niezmiennie opowiada się za przywróceniem prawdy historycznej i rehabilitacją represjonowanych Polaków i ich potomków oraz dąży do upamiętnienia miejsc pamięci narodowej.

Celem kształtowania państwowej polityki narodowościowej Rosji, kierownictwo „Kongresu Polaków w Rosji” i jej regionalne organizacje aktywnie współdziałają z państwowymi instytucjami na poziomie centralnym i regionalnym, komitetami i komisjami Rady Federacji, Dumy Państwowej i odpowiednimi organami władzy na poziomie obwodowym i miejskim. Prezesi regionalnych organizacji są członkami rad konsultacyjnych do spraw polityki narodowościowej przy głowach podmiotów Federacji.

FPANK „Kongres Polaków w Rosji” nawiązał owocną współpracę z organizacjami społecznymi Polski, w tym Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska”, które udziela pomocy rosyjskim Polakom na poziomie edukacji, a także z Fundacją „Pomoc Polakom na Wschodzie”, Związkiem Harcerstwa Polskiego”, wespół z którym w przeciągu ostatnich lat zorganizowano kolonie wypoczynkowe dla dzieci i nastolatków w Moskwie, Ułan Ude, Orenburgu, Tomsku i Abakanie.

„Kongres Polaków w Rosji” jest członkiem Rady Polonii Świata i Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych; poczynając od 1998 r. przedstawiciele „Kongresu” biorą czynny udział we wszystkich światowych zjazdach Polonii.

1 grudnia 2007 r. na IV zjeździe „Kongresu Polaków w Rosji” w poczet członków zostały przyjęte cztery nowe regionalne organizacje z Kurska, Pietrozawodska, Omska i Piatigorska. Kongres rozpatrzył kwestie związane z aktywizacją pracy z młodzieżą, utworzeniem jednolitego programu szkoleniowo-metodycznego dla szkół niedzielnych, kursów i zajęć fakultatywnych oraz wyznaczył plan badań naukowych i konferencji na temat historii Polaków w Rosji na najbliższe pięciolecie. Uczestnicy zjazdu poddali również dyskusji problem wzmożenia współpracy z innymi narodowościowo-kulturowymi organizacjami Rosji oraz zwiększenia roli polonijnych organizacji Rosji w dziele rozwoju przyjaznych stosunków rosyjsko-polskich.